Koniec okupacji niemieckiej w Rogoźnie

23 stycznia będziemy obchodzić 79. rocznicę zakończenia okupacji niemieckiej w Rogoźnie. Z tej okazji zapraszam na artykuł o tym wydarzeniu.

W czasie okupacji plac przy ratuszu nazywał się Adolf Hitler Platz 

W styczniu 1945 roku klęska nazistowskiej III Rzeszy była nieunikniona. Trwała ofensywa wojsk alianckich, na froncie wschodnim od 14 stycznia ofensywnie znad Wisły operowały wojska radzieckie. W Rogoźnie nastało oczekiwanie na rychły koniec okupacji niemieckiej.

Od soboty do poniedziałku 20-22 stycznia 1945 roku przez Rogoźno przetoczyła się fala uciekających Niemców zmierzających na zachód, do Rzeszy. Również z samego Grodu Przemysła ewakuowały się zarówno władze jak i ludność niemiecka. O skali ewakuacji świadczy fakt, że wyprawiono z Rogoźna aż dwa pociągi ewakuacyjne. Ucieczka władz niemieckich zakończyła się 22 stycznie, kiedy to zbiegła policja. W Rogoźnie pozostali jedynie członkowie Służby Pracy.

23 stycznia 1945 roku, we wtorek rano, w pobliżu cmentarza katolickiego pojawił się pierwszy czołg radziecki, który następnie wycofał się w stronę Wągrowca. Ok. 12:25 Rogoźna uszedł blisko 200-osobowy oddział Służby Pracy, kierując się w stronę Rudy. Następnie po 2 godzinach dołączył do niego miejscowy oddział tej formacji. W tym czasie ratusz i poczta zostały zajęte przez miejscowych Polaków, którzy nawiązali kontakt telegraficzny z Wągrowcem. Około 15:15 na Starym Rynku (ob. Plac Powstańców Wielkopolskich) pojawiła się kolumna 3 radzieckich samochodów, która po powzięciu informacji o wycofujących się oddziałach Służby Pracy ruszyła za nimi w pościg. W okolicy Rudy doszło do walki wojsk radzieckich z niemieckimi, która trwała do późnego wieczora i przyniosła wielu rannych i zabitych.

Tymczasem zgromadzeni w sali posiedzeń Rogozińskiego Ratusza utworzyli oddział samoobrony na czele z ppor. Rez. Romanem Chudzickim. Oddział ten stał się zaczątkiem lokalnej formacji Milicji Obywatelskiej.

24 stycznia trwały walki niemiecko-radzieckie w rejonie Parkowa o zajęcie Obornik. Po stronie radzieckiej jeden czołg został rozbity, a jego załoga – żołnierze 35. Brygady Piechoty Zmotoryzowanej i 219. Brygady Pancernej, poniosła śmierć. Tym samym walki toczone w rejonie Rogoźna dobiegły końca.

Po wyzwoleniu w Rogoźnie zainstalowała się komendantura Armii Czerwonej na czele z st. Llejt. Władymirem Grigoriewiczem Lepieninem, któremu podlegała komendantura polska dowodzona przez Józefa Bertranda. Komendanturze polskiej podlegali dwaj pełnomocnicy do spraw miasta i gminy (wtedy Rogoźno i gmina wokół miasta miały osobne władze). Byli nimi: przedwojenny sekretarz Zarządu Miejskiego Ludwik Mikołajczak – pierwszy powojenny burmistrz Rogoźna i Ludwik Janiszewski – przedwojenny nauczyciel i absolwent Rogozińskiego Seminarium Nauczycielskiego.

Stopniowo otwierały się rogozińskie zakłady pracy jak Fabryka Maszyn Młyńskich „Mlynowytwórnia” (późniejsza „Rofama”) i Fabryka Mebli oraz w dalszym ciągu funkcjonowała miejscowa gazownia miejska.

8 lutego nieoczekiwanie doszło do bombardowania Rogoźna. W jego wyniku 4 budynki na ulicy Czarnkowskiej zostały zniszczone i zginęła jedna osoba – Władysław Rode, który zginął we własnym domu.

Jeszcze w kwietniu 1945 roku w pobliżu Potuł zrzucono na spadochronach kilkuosobowy oddział komandosów niemieckich, który przez kilka dni terroryzował miejscowego rolnika. Listonosz zaalarmował o tym posterunek milicji, która wysłała na miejsce oddział operacyjny, któremu udało się ująć Niemców i osadzić w rogozińskim więzieniu.

 

Źródła:

Red. Z. Boras, Dzieje Rogoźna, Poznań 1993

Red. L. Bełch, D. Paprocki, Kronika Miasta Rogoźna, Rogoźno 2022

Zdjęcie pochodzi ze strony https://drzewo.homeip.net/HisRog/II_WojSw.html