Wojciecha Dutkiewicz – nauczycielka, Powstaniec Wielkopolski, patronka Muzeum

Gdyby zapytać zwykłego przechodnia, być może nie skojarzy na pierwszy rzut oka Pani Wojciechy. Wielu z nich może skojarzyć ją z tego, że jest patronką Muzeum Regionalnego w Rogoźnie. Z kolei dlaczego stała się ona patronką, o tym może wiedzieć tylko mniejszość. Dlatego, z okazji przypadającej niedawno 34. rocznicy zapraszam na opowieść o postaci, o której powinno się uczyć w szkołach i o której należy ciągle pamiętać.

Wojciecha Dutkiewicz, znana również jako Pani Ata, przyszła na świat 23 kwietnia 1896 roku w Rogoźnie. Pochodziła z zasłużonego dla Rogoźna roku Dutkiewiczów, mającego w swoich szeregach m.in. burmistrza Rogoźna, przemysłowca i kilku Powstańców Wielkopolskich. Ojciec Wojciechy Antoni był znanym rogozińskim działaczem społecznym i przemysłowcem, komisarzem prowadzącego walkę z organizacją „Hakata” Towarzystwa „Straż”.

W 1913 roku została absolwentką 9-letniej Städtische Deutsche Mädchenshule (Wyższej Szkoły Dziewcząt) w Rogoźnie. Następnie zdała eksternistycznie maturę w poznańskim Gimnazjum Karola Marcinkowskiego, po której podjęła studia języków romańskich w szwajcarskim Fryburgu. Studia ukończyła w maju 1915 roku. Rok później, w marcu 1916 podeszła do egzaminu nostryfikacyjnego zdobytego wcześniej dyplomu w Poznaniu, zdając go z wynikiem pozytywnym. Jeszcze w 1915 roku Pani Dutkiewicz podjęła pierwszą pracę, zatrudniając się w zakładzie poznańskiej działaczki społecznej i nauczycielki Aleksandry Słonimskiej.

rodzeństwo Powstańców Wielkopolskich
od lewej: Maria, Norbert i Wojciecha Dutkiewiczowie

W grudniu 1918 Pani Ata została członkiem założonej przez Antoniego Biskupskiego i Aleksandra Dyka Tajnej Organizacji Zbrojnej, gdzie otrzymała zadanie zorganizowania pomocy sanitarnej dla mającego wybuchnąć powstania. W dniu wyzwolenia Rogoźna, tj. 1 stycznia 1919 Pani Wojciecha stawiła się wraz z siostrami Marią i Moniką do pracy jako sanitariuszki w zorganizowanym w budynku rogozińskiego Seminarium Nauczycielskiego (obecnie Zespół Szkół im. Hipolita Cegielskiego) powstańczym szpitalu. W końcu stycznia 1919 Pani Dutkiewicz wróciła do Poznania, pracując tam dalej jako sanitariuszka, zajmując się m.in. odbieraniem i opatrywaniem rannych powstańców. Podczas wizyty w Poznaniu Międzynarodowej Misji Wojskowej od 1 marca 1919, której przewodniczył gen. Ferdinand Foch, Wojciecha Dutkiewicz pełniła funkcję tłumacza, będąc zatrudnioną przez Główne Dowództwo Frontu Wielkopolskiego. Gdy Misja opuściła Poznań rok później, Pani Ata pozostała dalej jako tłumaczka i sanitariuszka na oddziale chirurgicznym i wewnętrznym szpitala przy ulicy Szkolnej w Poznaniu.

1922 rok przyniósł powrót Pani Wojciechy do Rogoźna, gdzie podjęła pracę nauczycielki, najpierw w szkole podstawowej, a później w szkole wydziałowej. Jako nauczycielka należała do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. W 1931 roku podjęła pracę w Prywatnym Gimnazjum Niemieckim w Rogoźnie, a po 4 latach wróciła do szkoły podstawowej, gdzie uczyła do wybuchu II wojny światowej.

W ostatnim miesiącu 1939 roku Wojciecha Dutkiewicz została wysiedlona przez władze okupacyjne wraz z rodziną do Sokołowa Podlaskiego na terenie Generalnego Gubernatorstwa. W Sokołowie podjęła pracę jako nauczycielka i zaangażowała się w konspiracyjny Związek Walki Zbrojnej, przekształcony później w Armię Krajową, zostając członkiem tej organizacji. Przez okres pracy jako nauczycielka w zespołach szkolnych Wojciecha Dutkiewicz prowadziła tajne nauczanie, będąc przy tym członkiem komisji egzaminacyjnej. Nauczanie prowadziła do zakończenia okupacji niemieckiej w Sokołowie Podlaskim, które nastąpiło 11 sierpnia 1944 roku.

25 marca 1945 roku Pani Ata wróciła do Rogoźna, gdzie podjęła pracę ponownie jako nauczycielka języków obcych w Liceum Ogólnokształcącym im. Przemysława II. Podczas pracy w Rogoźnie Pani Wojciecha była członkinią licznych organizacji społecznych, m.in. Związku Nauczycielstwa Polskiego, Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Polskiego Czerwonego Krzyża (organizując szkolne Koło), Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Prowadziła także Ligę Ochrony Przyrody i Komitet Odbudowy Warszawy.

Jej uczniowie wspominają ją jako nauczycielkę wymagającą, ale i jednocześnie dbającą o to, aby uczniowie jak najwięcej nauczyli się z jej lekcji. W dobrą pogodę zabierała uczniów na wycieczki rowerowe, na których uczniowie musieli mówić w obcym języku. Z lekcji języka francuskiego uczniowie Pani Aty najbardziej zapamiętali naukę francuskiej piosenki „Alouette”.

W 1968 roku, w związku ze zbliżającą się 50. rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego Wojciecha Dutkiewicz urządziła wspólnie ze swoimi uczniami izbę pamięci, w której poza pamiątkami z Powstania znalazły się także artefakty z historii Rogoźna. Pani Ata podjęła starania w kierunku powstania w Rogoźnie Muzeum Regionalnego. Starania zostały zwieńczone sukcesem w 1983 roku. Wojciecha Dutkiewicz przekazała do nowo otwartej placówki wszystkie swoje zbiory, które stały się zalążkiem wystawy historycznej. 29 stycznia 1983 roku osobiście dokonała otwarcia Muzeum w budynku dawnego ratusza. W tym samym roku Wojciecha Dutkiewicz dołączyła do grona członków nowo powstałego Towarzystwa Przyjaciół Rogoźna. W latach 1983-1984 współtworzyła razem z Janem Hinczewskim „Rogoźno i okolice na starej fotografii” – składający się z trzech części folder pokazujący Gród Przemysła w przeszłości.

Wojciecha Dutkiewicz zmarła 28 stycznia 1990 roku w Rogoźnie w wieku 93 lat. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Rogoźnie. 3 maja 1991 roku Muzeum Regionalne w Rogoźnie otrzymało jej imię.

Na koniec jeszcze wyjaśnienie, dlaczego Pani Ata? Jak się okazuje, Pani Wojciecha sama używała tego imienia. Gdy jej rodzice przeżywali Srebrne Gody w 1915 roku, pisząc dla nich życzenia podpisała się „kochająca Ata Dutkiewicz”. Z czasem to imię wobec niej się przyjęło i tak też nazywali ją uczniowie, mówiąc o niej „Ciotka Ata” czy „Pani Ata”.

 

Źródła:

A. Pilarska, Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Rogozińskiej, Rogoźno 2018

Kurier Rogoziński, nr 4/2022 z 31 grudnia 2022 r.

Kurier Rogoziński, nr 1/2023 z 31 marca 2023 r.

Kurier Rogoziński, nr 2/2023 z 30 czerwca 2023 r.

Kurier Rogoziński, nr 3/2023 z 30 września 2023 r.

Kurier Rogoziński, nr 3/2022 z 31 grudnia 2023 r.

Fotografie pochodzą ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Wojciechy Dutkiewicz w Rogoźnie