Kronika Rogozińska: Marynarze w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 (wykład TPR wrzesień 2023)

Inauguracja roku akademickiego 2023/2024 Rogozińskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku w dniu 6 września 2023 r. miała niezwykle uroczysty charakter.

Na wstępie pieśń Gandeamus Igitur wykonał chór „Legato” pod dyrekcją Hanny Jarmolińskiej. Zespół zaprezentował następnie krótki koncert pieśni ludowych.

Następnie Agnieszka Grzechowiak Wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Wielkopolskiego w asyście Burmistrza Rogoźna Romana Szuberskiego wręczyła Krystynie Gromanowskiej Odznakę Honorową „Za zasługi dla województwa wielkopolskiego”.

Zbigniew Nowak przekazał natomiast życzenia dla studentów RUTW na nowy rok akademicki od Wojewody Wielkopolskiego Michała Zielińskiego.

Wykładowca Marian Franciszek Winiecki to znany kolekcjoner sztuki oraz pamiątek historycznych, regionalista i społecznik. Swoje zbiory udostępnia na wystawach czasowych w kraju i za granicą. Pełni funkcję prezesa Koła Rodzin Marynarzy Powstańców Wielkopolskich i popularyzuje ten temat w środowisku lokalnym. Za swoją działalność upowszechnieniową Zwycięskiego Zrywu Wielkopolan 1918/1919 wyróżniony nagrodą „Dobosza Powstania Wielkopolskiego”. Admirał Wielkiego Korpusu Polski Międzynarodowego Korpusu świętego Łazarza. Jest to międzynarodowa organizacja pozarządowa, która koncentruje się na pomocy humanitarnej i ochronie ludności. Posiada stałe przedstawicielstwo w ONZ oraz została dwukrotnie nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla. Marian Winiecki współpracował ponadto przy realizacji kilku filmów dokumentalnych o tematyce historycznej. Podjął się też przypomnienia związków gen. Józefa Hallera z miejscowością Jaracz. W przeddzień 150 rocznicy urodzin generała (12 sierpnia 2023 r.) nastąpiło odsłonięcie popiersia dowódcy Błękitnej Armii ufundowanego przez Mariana Winieckiego. Członek fundacji charytatywnej „Prometeusz” w Krakowie oraz wielu społecznych komitetów powoływanych w celu powstania pomników i tablic pamiątkowych, w tym komitetu budowy pomnika króla Przemysła II w Rogoźnie.

W trakcie wykładu pt. „Marynarze w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919” prelegent zapoznał obecnych z mniej znanymi faktami z przebiegu Zwycięskiego Zrywu Wielkopolan, a szczególnie rolą, jaką odegrała IV Kompania Marynarzy Powstańców Wielkopolskich, która wchodziła w skład batalionu Służby Straży i Bezpieczeństwa w Poznaniu. Marynarze trafiali do Poznania przed wybuchem Powstania tak jak inni żołnierze polskiego pochodzenia – wyjeżdżając na urlopy z jednostek, czy wprost dezerterując z nich. To powszechne zjawisko w niemieckiej armii tamtych dni spowodowało, że do swoich rodzinnych miejscowości trafiali w mundurach i niejednokrotnie z bronią. Werbunek do kompanii Adam Białoszyński rozpoczął jeszcze w 1917 roku, a do jego najbardziej znanej akcji należał pobór na poznańskim dworcu kolejowym: widząc kogoś w marynarskim mundurze, pytał o narodowość i Polaków od razu zapisywał do IV kompanii.

5 grudnia 1918 r. grupa marynarzy polskiego pochodzenia spotkała się w kawiarni ,,Zielona’’ przy ul. Wrocławskiej 18 w Poznaniu. Miało tu miejsce zaprzysiężenie bosmana Adama Białoszyńskiego na dowódcę wspomnianej IV kompanii Marynarzy, którzy stanowili osobistą ochronę Ignacego Jana Paderewskiego w trakcie Jego pobytu w Poznaniu. W czasie wyzwalania Poznania marynarze zdobyli koszary 47. pułku piechoty, obłożyli też ogniem koszary 6. pułku grenadierów. Innym sukcesem ,,Czwartej marynarskiej’’ było zabezpieczenie od grabieży magazynów z umundurowaniem, wyposażeniem i żywnością - warte 25 mln marek. Zapasy te posłużyły później pułkom poznańskim spieszącym z odsieczą dla Lwowa.

Omówiono następnie udział kompanii w walkach pod Szubinem, Samoklęskami, Turami i Rynarzewem. W czasie tej ostatniej bitwy marynarze IV kompanii stracili 13 ludzi, a sam Adam Białoszyński został ciężko ranny. Granatowe mundury widać też było w czasie walk pod Wolsztynem, Kopanicą i Zbąszyniem.

Przybliżono również biografie niektórych bohaterskich marynarzy. Franciszek Musiał wcielony do niemieckiej marynarki w lipcu 1918 r., od grudnia 1918 r. żołnierz armii wielkopolskiej ranny pod Rynarzewem w lutym 1919 r. W latach 1919–1921 jako bosman we Flotylli Pińskiej, a następnie od sierpnia 1920 r. we Flotylli Wiślanej, gdzie dowodził oddziałem motorówek. Za obronę przeprawy pod Płockiem odznaczony Orderem Virtuti Militari. Jego syn Tadeusz Musiał piastuje obecnie funkcję prezesa Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

Mariusz Wachtel, 20-letni marynarz, 29 grudnia 1918 r. dowodził operacją zajęcia koszar pułku dragonów w Gnieźnie i zabezpieczył zdobyty obiekt. Mariusz Wachtel poległ 16 lutego w boju pod Rynarzewem, w czasie którego powstańcy zdobyli niemiecki pociąg pancerny. Inny marynarz, 20-letni - Henryk Kaczmarek, 6 stycznia 1919 r. w walce o wyzwolenie Strzelna, też zdobył niemiecki pociąg z amunicją, wskakując do jego lokomotywy. Pociski zdobyte w ten sposób zasiliły ładownice powstańców w Inowrocławiu i w Gnieźnie.

Co roku przy pamiątkowej tablicy przy ul. Wrocławskiej 18 w Poznaniu, która przypomina o tajnym zebraniu marynarzy zwołanym w tym miejscu 5 grudnia 1918 r., odbywają się spotkania Koła Rodzin Marynarzy Powstańców Wielkopolskich Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

Wykład Mariana Franciszka Winieckiego pt. „Marynarze w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919” odbył się w ramach projektu „Wojciecha Dutkiewicz – życie i dzieło”. Patronka rogozińskiego Muzeum Regionalnego pełniła służbę sanitariuszki w czasie Powstania Wielkopolskiego, a później czyniła wszystko, aby pamięć o Zwycięskim Zrywie Wielkopolan była żywa i przekazywana kolejnym pokoleniom. Marian Franciszek Winiecki z podziwu godnym uporem i zaangażowaniem kontynuuje to dzieło przypominając mniej znane fakty z przebiegu Powstania Wielkopolskiego. Do dzięki Niemu udział marynarzy w tym zrywie zawdzięcza przywrócenie pamięci oraz jej kultywowanie.

Na zakończenie wykładu Marian Franciszek Winiecki na ręce prezes Lucyny Bełch i skarbnika TPR Lidii Rębisz wręczył znaczącą kwotę na ławeczkę Wojciechy Dutkiewicz.